Özkonak Kapadokya Bölgesinde Nevşehir İli Avanos İlçesine bağlı bir beldedir. İlk Hrıstiyanlık döneminden beri yerleşim bölgesi olduğu Kapadokya'nın genel konumundan anlaşılmaktadır. Türk yerleşimcilerin ise, en karamsar yaklaşımla, 15 yy. da bu bölgeye yerleştikleri varsayılabilir. Çünkü üzerindeki yazılardan anlaşıldığına göre; daha sonraları tamir ve restorasyon da görmüş olan; Yavuz Sultan Selim' in Mısır seferinde ordularını üzerinden geçirdiği bir köprü yer almaktadır. Genezin'in iki yakasını birleştiren....

Genezin: Özkonak Beldesi'ni oluşturan 3 mahalleden batıda yer alan 2'nin eski adıdır 1930'lardan bu yana belde olan Genezin, doğusunda yer alan Ortaköy ile 1960'ta birleştirildi, ÖZKONAK adını aldı. Yaklaşık 4000 evlik, çevresindeki 9 köyün bağlandığı bir bucak oldu. Yönetsel değişiklikler sonucu şu anda bir beldedir.

Şimdilerde vizyona çıkmaya başlayan, ancak Kapadokya'nın turizm potansiyelinden yeterince pay alamayan Özkonak'ın Genezin kısmı batıda yer alan Üçtepelerden doğuya 1 km. uzanan yer yer 50 m derinlikte bir kanyonun iki yakasında yer alır. Kanyon " Yavuz Selim Vadisi" 'Dam' olarak adlandırılan eski yaşam yerleri ile doludur. Ne yazık ki doğal tahribata ve ihmale uğrayan bu damlar, Kapadokya'nın değişik yerlerinde de görülen kaya oyma konutlardır. Özkonağın diğer mahallesi Orta mahalle (Ortaköy) 'de de güney-batıdan kuzey-doğuya uzanan bir kanyon vardır. Eski yerleşim, aynı özellikleri gösterir. Ancak ihmal ve doğal tahribat burada da yapacağını yapmıştır.

Ayazma, Bella Kilisesi, Yer altı kenti mutlak görülmesi gereken yerlerdir.

Özkonak, tarihinin çeşitli dönem Arapsun (Gülşehir)' e bağlı Osmanlı'nın son dönemlerinde Ürgüp sancağına bağlı kalırken Cumhuriyet Döneminde önceleri Kırşehir'e sonra Nevşehir'e bağlı Avanos ilçesini 'nin kasabası, bucağı, beldesi olmuştur.

Yapılan kaba bir araştırmaya göre Özkonak (Genezin-Ortaköy) 'a kayıtlı 25,000 nüfus bulunabilmiştir. Bu nüfusun hali hazırda 13-15 bin yaşamaktadır. Ancak Özkonağın nüfusu kışları 3-4 bin yazları 6-7 bin civarındadır. Almaya'da Fransa' Hollanda'da vb..Avrupa ülkelerinde pek çok Özkonaklı vardır. İstanbul ve Ankara başta olmak üzere Türkiye geneline dağılmıştır. Özkonaklıların 6-8 binin İstanbul'da olduğu sanılmaktadır.

Çok eskiden beri büyük köy (İstanbul)'de sütçülükle uğraşan Özkonaklılar şimdilerde her alanda çalışmaktadırlar. Yine (olsa olsası bol) bir araştımaya göre iş sahibi, meslek sahibi 3-4 bin özkonaklı İstanbul 'da faaliyetteler.

Özkonaklılar genelde becerikli ve girişimci huylu kimselerdir. Kısa zamanda kendi işlerini kurmayı becerirler. Buna gore İstanbul'da 2-3 bin Özkonaklı kendi işini sahibidir. Bir o kadarının'da İstanbul' akarı vardır.İstanbul Özkonak arasında haftada 2 kez otobüs seferi yapılır. Bahar ve güzde sefer sayısı artar. Otobüsler yolcu kadar erzak- yük taşır . Özel günlerden 3-5 gün önce ve sonra hergün seferler yapılabilir.

Özkonak; okumuş, aydın bol bir beldedir. Yüksek mevkilerde yargıç, savcı, emliyet müdürlerimiz vardır. İlk seçimlerde bir Özkonaklı'nın milletvekili seçilebilmesi güçlü olasılıktadır.

ÖZKON-DER ./. ÖZKONAKLILAR VAKFI

1991'de " niye olmasın denildi" 1992 de Özkonaklılar Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği İstanbul' da kuruldu. 2000'de Almanya'da şubesi oluşturuldu. Beldenin gelişimine katkı , Özkonaklılar'a yardım özellikle öğrenim bursu vermeyi amaçlayan Özkon-Der , her yıl Mayıs aynın son Pazar günü Geleneksel Pilav günü düzenler. Piknik havasında yaklaşık 2-3 bin :Özkonaklı. Kilyos-Demirciköy'de buluşur. Her yıl Kasım ay'ında yemekli gece düzenlenir.100 -200 kişinin aileleriyle katıldığı bu gecede çeşitli yaklaşımlar sonucu iyi bir gelir elde edilir. Öte yandan Özkonaklı hanımlar elişi çalışmaları ile kermes düzenler, yıl boyu pek çok hafta 20-30 Özkonaklı hanımın çabaları ile 30-40 kg. dolma mantı sürekli müşterilerine-sevenlerine aktarılır.

Çabalardan elde edilen gelir Özkon-Der 'in amaçları doğrultusunda harcanır. Hali hazırda 50 öğrenciye öğrenim bursu verilmektedir. Belde için harcamalar yapılmaktadır.(sağlık ocağına ambulans alındı,Atatürk ilk öğretim Okulu ilave inşaatı ile restore edildi. 4000ağaçlık ağaçlandırma çalışması yapıldı.). Hacı Halil Türkkan ilköğretim Okuluna bilgisayar laboratuarı kuruldu. Özkonak Mevlüt Özden Vakfı huzur evi kuruluşuna katkıda bulundu " halen bir odasının bakımı Vakfımızca kotarılmaktadır" Yine vakfımızca Yavuz Sultan Selim vadisi'nin (Kanyon) düzenlenme proje çalışması yapılmaktadır. "bu vadinin Turistik özellikler kazanması ve turizme açılması amaçlanmaktadır.

Sonuçta görüldü ki birleşen Özkonaklı güçüne dernekler yasasının sınırları dar gelmektedir. Ticari bir kısım eğlemlerle gelir sağlanması gerekmektedir. Vakıf fikri doğdu. 1999 sonunda 33 Özkonaklı 'nın girişimi ile 24 milyar vakfiyeli. Özkonaklıların ilk vakfı Özkon-Der ile aynı amaçları hedefleyen "Özkonaklılar Vakfı" kuruldu. Hemen "Özkonaklılar Vakfı Sigorta Acenteliği İktisadi işletmesi" oluşturuldu. Araştırmalar, isteklerinin birleştirilmesi sonucu Anadolu Sigortadan elementler alanda acenteliği alındı. 1 Mayıs 2000 de policesini kesen Özkonaklılar Vakfı Sigorta 500 poliçe ile 2001 yılını 65 milyar prim ile kapattı.2001 yılında bir önceki yıla göre %199,7 büyüme gösteren acentemizin hemşeriler yönelik,yeteri kadar duyuru ve ikna çalışması yapamadığından Özkonaklıları nın güçü potansiyeli policeye dönüştürülemedi. Kasım 2001 de yönetime seçilen yeni grub un öngörüsü ve planlamasına göre 2002 yılı 1500 police üretimi ile sonuçlandırılacaktır.(ÖZKON-DER)